Een langzame verandering

De verandering van sabbat naar zondag is binnen het christendom een geleidelijk proces geweest. Vooral de laatste tijd is er nogal wat historisch onderzoek gedaan naar de vraag hoe en wanneer die verandering exact heeft plaatsgevonden.

Daarbij is gebleken dat op sommige plaatsen zondag naast sabbat gevierd werd aan het eind van de eerste en het begin van de tweede eeuw. In de tweede helft van de tweede eeuw begon zondag de overhand te krijgen. Verschillende kerkleiders brachten anti-joodse sentimenten in de discussie.

De sabbat zou een joodse aangelegenheid zijn en christenen konden beter de opstandingsdag van Christus gaan vieren om zich van de joden te onderscheiden. Toch was die gedachtengang allerminst algemeen.

De geschiedschrijver Socrates meldt in de derde eeuw na Christus dat in zijn dagen de sabbat nog overal werd gevierd, behalve in Alexandrië en Rome.

In het veranderingsproces heeft de kerk van Rome inderdaad een doorslaggevende rol gespeeld. Maar ook de Romeinse keizer was erbij betrokken. Keizer Constantijn maakte in 321 de zondag de officiële rustdag voor zijn christelijke rijk. Van hem is ook de eerste winkelsluitingswet voor de zondag afkomstig.

Rond 600 noemde paus Gregorius I alle mensen, die in Rome de leer verbreidden dat op sabbat niet gewerkt mocht worden, predikers van de 'antichrist'. Desondanks bleven veel Bijbelgetrouwe christenen de sabbat vieren.

De Kelten ten tijde van Columbia (521-597) vierden massaal de sabbat. In Phrygie in Klein-Azië waren er tussen de achtste en twaalfde eeuw groepen christenen die eveneens sabbat vierden. Dergelijke groepen waren er ook in West-Europa in de twaalfde eeuw, in Noorwegen in de vijftiende eeuw en in Zweden en Finland in de zestiende eeuw.

Ook onder de Waldenzen waren er sabbatvierders. Ten tijde van de kerkhervorming werd de discussie 'sabbat of zondag' opnieuw actueel. Luther durfde het niet aan de hervormingen door te voeren tot eerherstel van de sabbat.

De meer radicale hervormers - de Anabaptisten - wilden niet alleen het herstel van de doop door onderdompeling, maar sommigen van hen streden ook voor herinvoering van de rustdag op de zevende dag van de week. De zevendedags baptisten die aan het einde van de zestiende eeuw in Engeland ontstonden en sinds 1671 ook in de Verenigde Staten vertegenwoordigd waren, stamden af van de Anabaptisten.

Kort samengevat kunnen we vaststellen dat de verandering van sabbat naar zondag een puur menselijke, goeddeels politieke zaak is geweest. De invloed van de Roomse kerk en de heidense zonnecultus zijn daarin doorslaggevend geweest. Toch zijn er altijd christenen geweest die het vierde gebod in ere hebben gehouden en de Bijbelse rustdag op zaterdag vierden.
Maar de opstanding dan...?

Wie aan zondag vierende christenen naar de achtergronden van hun rustdag vraagt, krijgt meestal als antwoord dat de zondag de opstandingsdag van Jezus is en dat die dag daarom belangrijker is dan alle andere.

Een gebeurtenis om minimaal wekelijks bij stil te staan. Inderdaad is de opstanding van Jezus de basis van het christelijk geloof. Het is de belangrijkste gebeurtenis die sinds de schepping heeft plaatsgevonden, Het is een thema dat eigenlijk voortdurend in de gedachten van de christen moet zijn.

Maar belang hechten aan Jezus' opstanding en zijn overwinning over de dood, wil niet zeggen dat daarmee de sabbat moet worden vergeten. De sabbat is een goddelijke instelling. Ten onrechte hebben mensen zich aan dit geschenk uit de hemel vergrepen.

Helemaal onverwacht was dat overigens niet: De profeet Daniel voorspelde al lang voor Christus' komst dat er een poging gedaan zou worden om Gods wet en de goddelijke tijdsindeling te veranderen (Daniel 7:25). De afkeuring die daar over wordt uitgesproken door de profeet is overduidelijk.

Maar Paulus vierde toch zondag?

Sommige reformatorische christenen menen een argument voor zondagsviering te vinden in Handelingen 20:7: 'En toen zij op de eerste dag der week samengekomen waren om brood te breken, hield Paulus een toespraak tot hen en, daar hij van plan was de volgende dag te vertrekken, zette hij zijn rede voort tot middernacht'.

Wie zich echter realiseert dat de bijbelse tijdgrenzen niet zoals bij ons van oo.oo uur tot oo.oo uur lopen maar van zonsondergang tot zonsondergang, kan niet anders dan constateren dat de beschreven bijeenkomst op zaterdagavond tot middernacht plaatsvond (de le dag ving aan bij de zonsondergang op zaterdag, de 7e dag) en dat Paulus op de volgende dag (zondag) verder zou reizen.

In Handelingen 28:17 zegt Paulus zelfs tegen de voormannen der joden: '...Ik, die niets heb gedaan tegen ons volk of de voorvaderlijke gewoonten...' Een beter bewijs dat Paulus evenals z'n voorvaderen sabbat (zaterdag) vierde is nauwelijks denkbaar. Was dat niet het geval dan zouden de aanwezige joden hem dat zeker voor de voeten hebben gegooid!

Maakt die ene dag verschil nu zoveel uit?

Niemand wil beweren dat sabbatvierders bij God een streepje voor hebben. Wij mensen kunnen Gods goedkeuring niet verdienen. God accepteert ons op grond van ons geloof. Maar is het tegenover zo'n vergevingsgezinde God niet logisch om zijn richtlijnen uiterst serieus te nemen?

God verwacht van ons mensen dat we zijn regels respecteren en die niet vervangen door de onze. Ons eerbetoon aan Hem is tevergeefs wanneer we de verkeerde golflengte kiezen (Matteüs 15:9; Marcus 7:7). De sabbat is voor God een zeer bijzonder monument, een dag waaraan Hij zijn zegen verbonden heeft (Genesis 2:3).
Rust in God

De sabbat vormt de apotheose van Gods scheppingswerk. Op de vijfde dag zegt Hij: 'het is goed'. Op de zesde dag: 'het is zeer goed' en op de zevende dag: 'dit is heilig'. Adam rust met God op de eerste sabbat van de wereldgeschiedenis en de mens wordt geacht dat wekelijks te doen tot in alle eeuwigheden. Het gaat pas mis als Adam en Eva eigenmachtig wijzigingen aanbrengen in Gods adviezen, daar toe aangezet door satan.

Ook op het moment dat God zijn tien geboden aan de mens geeft in de Sinaí, zien we dat de mens het werk van eigen hand, het gouden kalf, verkiest boven de rust in God. Zij maken een andere feestdag voor de Here (Exodus 32:5).

Het Nieuwe Testament leert dat Jezus Gods wet op een volmaakte manier heeft gehouden. Hij toonde zich daarmee solidair met Gods schepping, zelfs tot in de dood. Daarmee neemt Hij de zonde van de wereld op zich. Als Jezus sterft roept Hij: 'Het is volbracht'!

Jezus rust in het graf en staat vervolgens weer op om aan zijn nieuwe werk te beginnen. Wij kunnen kiezen Hem daarin te volgen, of eigenmachtig een werkdag omdopen tot rustdag en daarmee Gods heilige werk trachten te 'verbeteren'. Zoals Adam en Eva in het paradijs en zoals het volk Israël in de Sinaí...

Sabbat vieren, maar hoe dan?

Wat in deze brochure verteld is over de sabbat is heel eenvoudig. God heeft in 10 regels duidelijk gemaakt hoe we al op aarde kunnen proeven van het geluk dat Hij ons wil geven. Het vieren van de zaterdag als sabbat vormt een belangrijk onderdeel van die geboden.

Een monument van Gods schepping dat we altijd bij ons kunnen hebben wie we ook zijn of waar we ook zijn. Gods opdracht aan ons is heel eenvoudig. In het paradijs zijn we begonnen daarvan af te wijken en dat doen we nog steeds.

De niet te doorgronden vergevingsgezindheid van God maakt het ons mogelijk onze verkeerde keuzes te herzien. Ook als die keuzes verbonden zijn met jaren lange tradities en wanneer het wijzigen ervan grote consequenties kan hebben voor ons sociale leven. Sabbatvieren kan op eigen gelegenheid of door aansluiting te zoeken bij christenen die de zaterdag als sabbat vieren.

Wilt u meer weten over de theologische en historische achtergronden van de sabbatzondag discussie, dan is een telefoontje voldoende om gratis en vrijblijvend nadere informatie te ontvangen. Bellen kan tijdens kantoortijden met (055) 542 39 77. Ook uw vragen zullen we graag beantwoorden. Wilt u een adres van een sabbatvierende gemeente bij u in de buurt, dan is ook dat op aanvraag beschikbaar.

Neem Gods geboden serieus en gun uzelf de rustdag die God gezegend heeft. Komende zaterdag kan het begin zijn van een herstelde relatie met Gods geboden!